علی حیدری

اخیرا گزارش حقوق بشر ایران توسط شورای حقوق بشر تحت عنوان «گزارش دبیر کل» منتشر شد. این گزارش که فاصله ی زمانی 1 اکتوبر 2019 تا 10 ژوئن 2020 (9 مهر 1398 – 21 خرداد 1399) را پوشش می دهد از چهار محور کلی تشکیل شده است. مهمترین محورهای این گزارش با عنوان «نگاه کلی به وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران» و «توصیه ها» می باشند که ضمن بررسی شرایط مستمر و سازمان یافته ی نقض حقوق بشر در ایران، نظام جمهوری اسلامی را به رعایت توصیه های ارائه شده از سوی دبیر کل سازمان ملل دعوت کرده است. این گزارش با شش زبان بین المللی از جمله زبان عربی منتشر شده که به ضمیمه ارائه می شود.

نگاه کلی به وضعیت حقوق بشر در ایران...

این محور از گزارش به 7 موضوع مهم اشاره می کند و تاکید دارد که نظام جمهوری اسلامی ایران در تمام این موضوعات حقوق اولیه و تصریح شده در کنوانسیون های بین المللی را نقض کرده است.

موضوع اول به «حکم اعدام و حق محاکمه ی عادلانه» اشاره می کند. طبق این گزارش در سال 2019 تعداد 280 نفر اعدام شدند که 13 مورد آن در ملا عام بوده است. همچنین در فاصله ی زمانی 1 ژانویه تا 23 آوریل 2020 (11 دی 98 تا 4 اردیبهشت 99) نیز تعداد 84 نفر اعدام شدند. این گزارش ادامه می دهد که مهمترین نگرانی در این مورد عدم وجود حداقلی از شرایط قانونی و عادلانه در محاکمه ی محکومین به اعدام بوده است.

در این بخش به «حکم اعدام برای کودکان زیر 18 سال» نیز پرداخته شده است. گزارش تاکید می کند که تا 10 ژوئن 2020 (21 خرداد 99) تعداد 90 کودک در انتظار رسیدن به سن قانونی (18 سال) و اجرای حکم اعدام بوده اند.

افزون بر آن، این بخش دو موضوع «بازداشت های خودسرانه اشخاص دو تابعیتی و شهروندان کشورهای بیگانه» و «شرایط تاسف بار حامیان محیط زیست» را نیز به تفصیل به بحث گذاشته است.

موضوع دوم به «حق تشکیل سازمان های غیر دولتی و تجمع مسالمت آمیز» پرداخته است. مهمترین نکاتی که در این موضوع به آنها اشاره شده «اعتراضات آبان 98»، «شرایط بازداشت و نگه داری زندانیان»، «اعتراضات اسفند 98» متعاقب سقوط هواپیمای اوکراینی و «شرایط تحریم انتخابات پارلمانی» در اسفند 98 می باشند. گزارش ابزار می دارد مقامات ایرانی اعتراضات مردمی به افزایش بنزین در آبان 98 را به دولت های بیگانه و ایادی آنها در داخل با هدف سقوط نظام جمهوری اسلامی نسبت داده و دستور شلیک مستقیم با اسلحه ی گرم به تظاهر کنندگان را صادر کردند که در پی آن حداقل 304 نفر از جمله 23 کودک و 10 زن کشته شدند. این گزارش ادامه می دهد در پی این اعتراضات هزاران نفر بطور غیر قانونی بازداشت شده و در وضعیت بسیار رقت باری و تحت انواع شکنجه نگه داری شدند. همچنین بسیاری از آنها وادار به اعترافات اجباری و تلویزیونی نیز شدند.

موضوع سوم «حق آزادی بیان» در ایران را بررسی کرده است. گزارش در این مورد به قطع اینترنت در طی اعتراضات اجتماعی در ایران، سانسور، ممنوعیت بسیاری از شبکه های اجتماعی، بازداشت روزنامه نگاران و فعالان شبکه های مجازی به جرم انتشار اخبار دروغ و فشار بر خانواده های شاغلان در شبکه های تلویزیونی فارسی زبان خارج از کشور اشاره می نماید.

موضوع چهارم، «شرایط بازداشت و آزادی موقت در شرایط بحران کرونا» را بررسی کرده است. گزارش از شرایط تاسف بار زندان ها و بازداشتگاه ها سخن می گوید و تاکید می کند مقامات قضایی با معیارهای دوگانه به ادامه بازداشت بسیاری از زندانیان سیاسی و عقیدتی در شرایط گسترش ویروس کرونا در زندان ها ادامه دادند. گزارش به اعتراض زندانیان در دو زندان سپیدار و شیبان در اهواز به شرایط کرونایی اشاره می کند و بیان می دارد که مقامات زندان و نیروهای امنیتی پاسخ خونینی به این اعتراضات دادند و بیش از 15 نفر از زندانیان زندان سپیدار و 20 نفر از زندانیان شیبان را کشته و ده ها نفر را بشدت مجروح کردند. گزارش ادامه می دهد بسیاری از زندانیان دو زندان نامبرده کماکان بدون حق تماس در بازداشت بوده و از سرنوشت بسیاری دیگر خبری منتشر نشده است.

موضوع پنجم، «وضعیت زنان و دختران» را مورد بررسی قرار داده است. گزارش از نگرانی دبیر کل در رابطه با تبعیض علیه زنان در حوزه های قانونی و قضایی، خانواده، کار، آزادی سفر، ورزش، حضور در اماکن ورزشی و همچنین در کسب برخی مناصب سیاسی و قضایی سخن می گوید.

موضوع ششم به «حقوق اقلیات ها» بویژه اقلیات های دینی و قومی اشاره دارد. در این رابطه گزارش می افزاید که ایران در زمینه ی حذف قوانین مستند به دین رسمی و تبعیض آمیز بویژه علیه بهائیان هیچ تلاشی نکرده است. گزارش ادامه می دهد اقلیات ها بطور مستمر قربانی تبعیض و خشونت سازمان یافته هستند و منتسبان به آنها با احکام بلند مدت زندان و با اتهاماتی مرتبط با امنیت ملی کشور مواجه می شوند. این گزارش به حکم شعبه 41 دادگاه عالی کشور در تایید حکم اعدام 7 نفر از شهروندان کرد به اتهام حضور در اجتماعات دینی و انتشار کتاب های مربوط به اعتقاداتشان نیز اشاره می کند.

موضوع هفتم، «چالش های اقتصادی و تاثیر آنها بر حقوق اجتماعی» شهروندان را به بحث گذاشته است. در این رابطه گزارش اشاره می کند که فقر، افزایش تورم، افزایش بیکاری، فساد و بی توجهی به اموال عمومی باعث گسترش اعتراضات اجتماعی و کاهش فاصله ی زمانی میان این اعتراضات شده است. گزارش همچنین به تاخیر عمدی حکومت ایران در اقدامات جدی جهت کنترل ویروس کرونا اشاره دارد و می افزاید به دلیل تراکم بحران ها و چالش های اقتصادی، تولید ناخالص ملی کشور تا پایان سال 2020 به منفی 6 درصد کاهش خواهد یافت.

توصیه ها...

گزارش در پایان 12 توصیه به ایران از سوی دبیر کل ارائه می دهد:

1- توصیه به ایران در رابطه با لغو حکم اعدام بویژه لغو حکم اعدام علیه کودکان.

2- توصیه به ایران جهت رعایت معیارهای جهانی دادرسی عادلانه بویژه در حق کسانی که به اتهام تهدید امنیت ملی محاکمه می شوند.

3- آزادی بدون قید و شرط تمام کسانی که بطور غیر قانونی تنها به دلیل ابراز نظر یا اعتراض مسالمت آمیز و یا به دلیل اصرار بر حق تشکل یابی بازداشت و زندان شده اند.

4- انجام تحقیق فوری و مستقل جهت بررسی کاربرد خشونت عریان علیه معترضان.

5- توصیه به ایران جهت ضمانت آزادی نظر و عقیده ی شهروندان.

6- توصیه به ایران جهت عدم ایجاد ممنوعیت های قانونی و فراقانونی در برابر فعالیت مدافعان حقوق بشر، وکلا، روزنامه نگاران، نویسندگان، هنرمندان و فعالان محیط زیست.

7- توصیه به ایران جهت حذف تمام قوانین تبعیض آمیز علیه زنان و دختران بر اساس کنوانسیون های بین المللی.

8- توصیه به ایران جهت رعایت و ضمانت حقوق اقلیت های قومی و دینی و حذف قوانین تبعیض آمیز علیه آنها و آزادی بدون قید و شرط شهروندانی که به دلیل دین و مذهب زندانی شده اند.

9- توصیه به کشورهایی که برخی تحریم ها را علیه ایران روا می دارند مبنی بر لغو و یا معافیت برخی تحریم ها به دلایل بشر دوستانه.

10- توصیه به ایران جهت قبول و تصویب کنوانسیون منع هر گونه تبعیض علیه زنان و کنوانسیون منع هر گونه شکنجه و رفتارهای غیر انسانی و اهانت آمیز با بازداشت شدگان همچنین امضای پرتوکل الحاقی به کنوانسیون حقوق مدنی و سیاسی و برخی دیگر از کنوانسیون های بشر دوستانه.

11- توصیه به ایران جهت ارائه ی گزارش های دوره ای و اجرای توصیه ها و همکاری با فرستاده ی ویژه حوق بشر.

12- توصیه به ایران جهت همکاری با کمیسیون حقوق بشر جهت نظارت بر حسن اجرای توصیه های ارائه شده بویژه توصیه های گزارش کنونی.